Προβλήματα στον άξονα Υποθαλάμου-Υπόφυσης (HP)

This page is part of the Greek version of the PanCare PLAIN summaries.
Έκδοση 2: 09/12/2024

Αυτή η PLAIN περίληψη βασίζεται στην κατευθυντήρια οδηγία του IGHG* σχετικά με τη «Δυσλειτουργία του υποθαλαμο-υποφυσιακού άξονα» [1].

Προβλήματα στον άξονα Υποθαλάμου-Υπόφυσης

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι πολύπλοκος και έχει πολλές λειτουργίες. Για παράδειγμα, ο εγκέφαλος μας επιτρέπει να κινούμαστε, να μιλάμε, να σκεφτόμαστε και να αισθανόμαστε, και ελέγχει διαδικασίες που συμβαίνουν στο σώμα μας.

Ο υποθάλαμος και η υπόφυση είναι δύο σημαντικά μέρη του εγκεφάλου που ελέγχουν πολλές διαδικασίες στο σώμα. Η κύρια λειτουργία του υποθαλάμου είναι να σηματοδοτεί στην υπόφυση πότε να παράγει ορμόνες. Οι ορμόνες αυτές ταξιδεύουν μέσω της κυκλοφορίας του αίματος σε διάφορα όργανα, υποδεικνύοντάς τους τι πρέπει να κάνουν.

Οι τέσσερις κύριες ορμόνες που παράγονται από την υπόφυση είναι:

  • Αυξητική ορμόνη (GH): Απαραίτητη για την κανονική ανάπτυξη, την αύξηση της μυϊκής μάζας και τη γενική ευεξία.
  • Ορμόνη διέγερσης του θυρεοειδούς (TSH): Απαραίτητη για τη φυσιολογική λειτουργία του θυρεοειδούς.
  • Ωχρινοτρόπος ορμόνη (LH) και ορμόνη διέγερσης των ωοθυλακίων (FSH): Σημαντικές για τη γονιμότητα και την σεξουαλική ανάπτυξη.
  • Αδρενοκορτικοτρόπος ορμόνη (ACTH): Απαραίτητη για την αντιμετώπιση του φυσιολογικού στρες (π.χ. λοιμώξεις, θορυβώδης περιβάλλον, ψύχος/ζέστη).

Μαζί, ο υποθάλαμος και η υπόφυση ονομάζονται άξονας Υποθαλάμου-Υπόφυσης (HP άξονας). Η βλάβη στον HP άξονα μπορεί να προκαλέσει την διακοπή της παραγωγής (επαρκών) ορμονών από την υπόφυση, κάτι που ονομάζεται ορμονική ανεπάρκεια. Η ορμονική ανεπάρκεια μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα του HP άξονα, όπως η ανεπαρκής ανάπτυξη ή τα προβλήματα γονιμότητας.

HP axis 1 2 3 4 5 6 7 A B

Ο υποθάλαμος και η υπόφυση και οι ορμόνες που παράγουν
Δημιουργήθηκε με το BioRender.com
Περάστε πάνω από τα γράμματα/αριθμούς στο σχήμα για περισσότερες πληροφορίες.

Είμαι σε υψηλότερο κίνδυνο για προβλήματα στον HP άξονα;

Οποιοδήποτε άτομο, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων που δεν έχουν υποβληθεί ποτέ σε θεραπεία για καρκίνο, μπορεί να αναπτύξει προβλήματα στον HP άξονα. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες ιατρικές καταστάσεις και θεραπείες που μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων στον HP άξονα αργότερα στη ζωή.

Οι ακόλουθες ιατρικές καταστάσεις μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο προβλημάτων στον HP άξονα:

  • Όγκος κοντά ή εντός του HP άξονα
  • Υδροκεφαλία, όταν συσσωρεύεται υπερβολικό υγρό στον εγκέφαλο, που μπορεί να έχει αντιμετωπιστεί με εγκεφαλονωτιαίο υγρό.

Οι ακόλουθες θεραπείες μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο προβλημάτων στον HP άξονα:

  • Ακτινοθεραπεία στον HP άξονα ή σε περιοχή που περιλαμβάνει τον HP άξονα
  • Χειρουργική επέμβαση κοντά ή εντός του HP άξονα

Μπορείτε να μάθετε αν έχετε λάβει κάποια από αυτές τις θεραπείες ή αν έχετε αυτές τις ιατρικές καταστάσεις κοιτάζοντας την περίληψη της θεραπείας σας. Εάν δεν έχετε περίληψη θεραπείας ή αν έχετε οποιεσδήποτε ερωτήσεις, επικοινωνήστε με το νοσοκομείο της νοσηλείας σας.

Εάν έχετε προβλήματα στον HP άξονα, αυτό δεν σημαίνει πάντα ότι οφείλεται στη θεραπεία σας για τον καρκίνο. Τα προβλήματα στον HP άξονα μπορεί να έχουν και άλλες αιτίες.

Ποια είναι τα συμπτώματα και σημεία των προβλημάτων στον HP άξονα;

Υπάρχουν συμπτώματα και σημεία που μπορούν να σας υποδείξουν εάν μπορεί να έχετε προβλήματα στον HP άξονα. Μπορεί να μην έχετε αυτά τα συμπτώματα και σημεία αυτή τη στιγμή, αλλά είναι σημαντικό να τα γνωρίζετε σε περίπτωση που εμφανιστούν στο μέλλον.

Ένα σημαντικό σύμπτωμα των προβλημάτων στον HP άξονα είναι η αίσθηση έντονης κόπωσης. Ωστόσο, η κόπωση (όπως και άλλα συμπτώματα και σημεία) μπορεί επίσης να έχει άλλη αιτία.

Άλλα συμπτώματα και σημεία των προβλημάτων στον HP άξονα μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με την ορμόνη που δεν παράγεται σε φυσιολογικές τιμές:

Μη επαρκής GH (ανεπάρκεια)
  • Προβλήματα ανάπτυξης σε παιδιά που δεν έχουν ολοκληρώσει την εφηβεία
  • Μειωμένη δύναμη, ανάγκη για περισσότερη ανάπαυση κατά την άσκηση
  • Αλλαγές στη σύσταση του σώματος, για παράδειγμα περισσότερο λίπος γύρω από τη μέση
Μη επαρκής TSH (ανεπάρκεια)
  • Προβλήματα ανάπτυξης σε παιδιά που δεν έχουν ολοκληρώσει την εφηβεία
  • Αύξηση βάρους
  • Απώλεια μαλλιών ή λεπτά μαλλιά
  • Ξηρό δέρμα
  • Δυσκοιλιότητα
  • Αίσθηση κρύου εύκολα
  • Δυσκολία συγκέντρωσης ή προσοχής στο σχολείο ή στη δουλειά
Μη επαρκής LH και/ή FSH (ανεπάρκεια)
Σε παιδιά Σε άνδρες Σε γυναίκες
  • Αυτά τα συμπτώματα και σημεία μπορεί να εμφανιστούν όταν υπάρχει φυσικό στρες ή λοίμωξη

 

Χωρίς σημεία εφηβείας μέχρι την ηλικία των 13 (για τα κορίτσια) ή 14 (για τα αγόρια) ή χωρίς πρόοδο της εφηβείας για τουλάχιστον 6 μήνες

σημεία εφηβείας περιλαμβάνουν την ανάπτυξη:

– Τριχών στο εφηβαίο και στις μασχάλες

– Στήθους (στα κορίτσια)

– Πέους και όρχεων (στα αγόρια))
  • Χαμηλή ή καθόλου σεξουαλική ορμή
  • Δυσκολία στη στύση
  • Προβλήματα γονιμότητας
  • Αλλαγές στη διάθεση
  • Απώλεια τριχών στο πρόσωπο και/ή στο σώμα
  • Ακανόνιστες ή καθόλου περιόδους
  • Προβλήματα γονιμότητας
  • Αλλαγές στη διάθεση
  • Χαμηλή ή καθόλου σεξουαλική ορμή
  • Έξαψη
  • Απώλεια τριχών στο εφηβαίο

Μη επαρκής ACTH (ανεπάρκεια)
Αυτά τα συμπτώματα και σημεία μπορεί να εμφανιστούν όταν υπάρχει φυσικό στρες ή λοίμωξη
  • Χαμηλή αρτηριακή πίεση (που μπορεί να προκαλέσει λιποθυμία)
  • Ναυτία, εμετός ή κοιλιακός πόνος
  • Αίσθημα σύγχυσης

Εάν αναγνωρίζετε οποιοδήποτε από αυτά τα συμπτώματα ή σημεία σε εσάς, παρακαλούμε επικοινωνήστε με τον γενικό σας ιατρό ή τον ειδικό που σας παρακολουθεί.

Διατρέχω υψηλότερο κίνδυνο για προβλήματα στον HP άξονα. Τι εξετάσεις πρέπει να κάνω και πότε;

Εάν διατρέχετε υψηλότερο κίνδυνο για προβλήματα στον HP άξονα, συνιστάται να βλέπετε τον ειδικό που σας παρακολουθεί/παιδο-ογκολόγο τακτικά για τουλάχιστον 15 χρόνια μετά τη διάγνωση του καρκίνου. Μετά από αυτό το χρονικό διάστημα, εσείς και ο ειδικός που σας παρακολουθεί θα συζητήσετε και θα αποφασίσετε από κοινού ποια είναι η προτιμώμενη φροντίδα παρακολούθησης για εσάς (αυτό ονομάζεται κοινή λήψη απόφασης).

Ο τύπος των εξετάσεων και πόσο συχνά πρέπει να τις κάνετε εξαρτάται από την ηλικία σας.

Πριν ή κατά την εφηβεία, ο ειδικός που σας παρακολουθεί μπορεί να:

  • Μετρά την ανάπτυξη και την πρόοδο της εφηβείας κάθε 6 μήνες.
  • Ρωτά αν έχετε βιώσει οποιαδήποτε συμπτώματα και/ή σημεία προβλημάτων στον HP άξονα κάθε χρόνο.
  • Κάνει φυσική εξέταση κάθε χρόνο.
  • Κάνει αιματολογική εξέταση για να μετρήσει τις ορμόνες (FT4, TSH, κορτιζόλη) στο αίμα κάθε χρόνο.

Μετά την εφηβεία, ο ειδικός που σας παρακολουθεί μπορεί να:

  • Ρωτά αν έχετε βιώσει οποιαδήποτε συμπτώματα και/ή σημεία προβλημάτων στον HP άξονα κάθε χρόνο.
  • Κάνει φυσική εξέταση κάθε χρόνο.
  • Κάνει αιματολογική εξέταση για να μετρήσει τις ορμόνες (στους άνδρες: τεστοστερόνη, στις γυναίκες: οιστραδιόλη, FSH και LH) στο αίμα κάθε χρόνο.

Εάν δεν είστε ήδη υπό τη φροντίδα τους, είναι επίσης σημαντικό να δείτε έναν (παιδο)ενδοκρινολόγο (ιατρό εξειδικευμένο στις ορμόνες) εάν είχατε:

  • Έναν όγκο και/ή χειρουργική επέμβαση κοντά ή εντός του HP άξονα.
  • 30 Gy ή περισσότερο ακτινοθεραπεία στον HP άξονα ή σε περιοχή που περιλαμβάνει τον HP άξονα.

Τι γίνεται αν έχω πρόβλημα στον HP άξονα;

Εάν έχετε προβλήματα στον HP άξονα, ο ειδικός που σας παρακολουθεί πιθανόν να σας παραπέμψει σε έναν:

  • (Παιδο)ενδοκρινολόγο (ιατρό που ειδικεύεται στις ορμόνες και τον μεταβολισμό)

Ο ενδοκρινολόγος μπορεί να συζητήσει διάφορες επιλογές θεραπείας μαζί σας, όπως η ορμονική θεραπεία.

Τι άλλο μπορώ να κάνω;

Το να γνωρίζετε ότι μπορεί να έχετε προβλήματα στον HP άξονα μπορεί να είναι δύσκολο. Η συζήτηση με φίλους και οικογένεια μπορεί να είναι χρήσιμη, καθώς και η ειδική συμβουλευτική και/ή η επαφή με ομάδες υποστήριξης, όπως οι οργανώσεις ασθενών. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη φροντίδα της ψυχικής σας υγείας, παρακαλούμε διαβάστε: Προβλήματα ψυχικής υγείας.

Εάν έχετε προβλήματα στον HP άξονα, είναι πολύ σημαντικό να ζείτε έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Η φροντίδα της ψυχικής σας υγείας μπορεί να είναι ευεργετική· ακόμα και μικρές αλλαγές στον τρόπο ζωής σας μπορεί να έχουν θετική επίδραση τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική σας υγεία. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής, παρακαλούμε διαβάστε: Προαγωγή της υγείας.

Είναι σημαντικό να γνωρίζετε την πιθανότητα ανάπτυξης προβλημάτων στον HP άξονα και να γνωρίζετε τα συμπτώματα και σημεία. Εάν έχετε οποιεσδήποτε περαιτέρω ερωτήσεις ή αν οι πληροφορίες σε αυτό το φυλλάδιο σας ανησυχούν, παρακαλούμε επικοινωνήστε με τον γενικό σας ιατρό ή τον ειδικό που σας παρακολουθεί.

Που μπορώ να βρω περισσότερες πληροφορίες;

Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα προβλήματα στον HP άξονα στο διαδίκτυο. Ωστόσο, είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι αυτές οι πληροφορίες δεν είναι πάντα ενημερωμένες ή ακριβείς.

Ορισμένες πηγές πρόσθετων πληροφοριών είναι:

  • Endocrine Society: Εδώ μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη διαταραχή του ενδοκρινικού συστήματος μετά από την παιδική καρκινική θεραπεία ή τη θεραπεία της

Σε αυτόν τον ιστότοπο μπορείτε επίσης να βρείτε άλλα φυλλάδια σχετικά με αυτό το θέμα:

Παρακαλώ σημειώστε

Αυτή η PLAIN περίληψη βασίζεται στην κατευθυντήρια οδηγία του IGHG* σχετικά με τη «Δυσλειτουργία του υποθαλαμο-υποφυσιακού άξονα» [1].

Παρόλο που η ομάδα πληροφοριών PanCare PLAIN προσπαθεί να παρέχει ακριβείς και πλήρεις πληροφορίες που είναι ενημερωμένες κατά την ημερομηνία δημοσίευσης, μπορείτε να ελέγξετε με τον γενικό ιατρό σας ή τον ειδικό που σας παρακολουθεί αν η παρούσα περίληψη αντικατοπτρίζει τις πιο πρόσφατες διαθέσιμες πληροφορίες και αν είναι σχετικές για εσάς.

Μην βασίζεστε αποκλειστικά σε αυτές τις πληροφορίες. Το ιδανικό είναι να ζητήσετε τη συμβουλή ενός ειδικευμένου ιατρού εάν έχετε ερωτήσεις σχετικά με μια συγκεκριμένη ιατρική κατάσταση, ασθένεια, διάγνωση ή σύμπτωμα.

Καμία εγγύηση ή δήλωση, ρητή ή σιωπηρή, δεν παρέχεται σχετικά με την ακρίβεια, την αξιοπιστία, την πληρότητα, τη συνάφεια ή την επικαιρότητα των πληροφοριών αυτών. Η PanCare παρήγαγε την αγγλική έκδοση και η PanCare δεν ευθύνεται για τις μεταφρασμένες εκδόσεις της παρούσας περίληψης. Η Ελληνική έκδοση των περιλήψεων PLAIN δημιουργήθηκε από το Κύτταρο.

*Διεθνής Ομάδα Εναρμόνισης Κατευθυντήριων Γραμμών για τις Καθυστερημένες Επιπτώσεις του Καρκίνου της Παιδικής Ηλικίας

[1] Van Iersel L. et al. (2022) Hypothalamic-Pituitary and Other Endocrine Surveillance Among Childhood Cancer Survivors. Διαθέσιμο στο: https://academic.oup.com/edrv/article/43/5/794/6432595